Tohum, Bitkilerin üreme ve yayılma organına tohum denmektedir. Döllenmeden sonra ortaya çıkmış, gelişmiş tohum taslağı içerisinde bulunan embriyodan oluşmaktadır. Tohumlar şekil, büyüklük ve renk bakımından bitki türlerine göre farklılık göstermektedir. Dıştan içe doğru tohum kabuğu (Testa), besi dokular (Pesiperma, endosperma) ve embriyo bulunmaktadır.
Testanın yüzeyi etli, sert veya kabuksu olabilir. Sert olan testanın yüzeyi düzgün ve parlak ve yahut da girintili çıkıntılı, tüylü olabilmektedir. Dış görünüş bakımından testa üzerindeki küçük açıklık (Mikropil), tohumun bulunuş durumu itibari ile farklı yerlerde olabilmektedir ve bu özellik tohumlar için karakteristiktir. Bazı tohumların bazı bölgeleri de olgunlaşma esnasında etlenebilir. Mikropil bölgesinde bulunan etlenmiş çıkıntıya karunkula denmektedir.
Tohumlar özel bir besi dokusunun olup olmamasına göre ikiye ayrılmaktadır. Bunlar besi dokulu tohumlar ve besi dokusuz tohumlar olarak adlandırılmaktadır. Besi dokusu bulunmayan tohumun, çimlenmesi için gerekli besi maddeleri embriyo da özellikle çeneklerde toplanır. Besi dokusu bulunan tohumlarda ise embriyo ya besi dokusu içerisine gömülü olarak ya da bir tarafına itilmiş olarak bulunmaktadır. Tohumdaki, yedek besin maddeleri olan nişasta, yağ ve protein hücre çeperinde birikmiş olarak selülozdan ibarettir. İçerisinde bulunan besin maddelerinin fazlalığına göre
tohumlar, unsu, yağsı ve sert boynuzsu özellik göstermektedirler. Tohumun içerisinde bulunan embriyo şartlar yerine geldiği zaman bitki vermek üzere tohumdan çıkarlar, buna çimlenme denmektedir.
Tohumlar olgunlaşıp, çimle nene kadar az su içerdiklerinden hayati faaliyetleri bu esnada yavaş olmaktadır. Tohumun bu haline uyku zamanı denmektedir. Çimlenme döneminde tohum fotosentez yapmamaktadır. İhtiyacı olan besinleri endosperm dokudan ve çeneklerden almaktadır. Fotosentez yapmaya başladığı zaman kendi besinini üretir ve ağırlığı da artar.
Tohumların, yayılması bitkilerin ve çeşitliliğin için hayati önem taşımaktadır. Tohumların, çoğalmasını sağlayan unsurlar şöyledir;
Rüzgâr ile dağılan bitkilerin tohumları, hafif olup uçmaya yarayan özel kanat ve keselere sahiptirler. Hayvanlar aracı ile dağılan tohumlar, hayvanlara takılabilecek tüy, diken ve çengellere sahiptiler. Hayvanlar, tarafından yenen tohumlar, hayvanların dışkısı ile farklı yerlere taşınarak o bölgede yayılabilirler. Bazen de insanlar tarafından tohumlar taşına bilmektedir. Kuşlar, kelebekler ve en önemlisi arılarda bitki ve çiçeklerin bir yerden başka bir yere taşınmasında ve orada çoğalmasına aracı olmaktadırlar. Tohum çimlenmesi için 3 unsurun bulunması önemli rol oynamaktadır. Bunlar, yeteri kadar sıcaklık, yeteri kadar nem ve yeteri kadar oksijendir. Tohum taslağı tohuma dönüşür iken yumurtalık da gelişerek meyveye dönüşür böylece tohumları dıştan saran meyve oluşmuş olur. Meyveler insanlar ve hayvanlar tarafından tüketilir bitkinin bulunduğu yerden uzaklara taşınır böylece tohumlar da geniş bir alana yayılır. Meyveler genellikle dişi yumurtalığından oluşur. Fakat bazı türlerde çiçeğin tamamı meyve oluşumuna katılabilmektedir.
19.01.2024 13:02:10
